|| Om tat sat ||

హరిః ఓమ్
ఓమ్ శ్రీరామాయ నమః
శ్రీమద్వాల్మీకి రామాయణే
సుందరకాండే
ప్రథమస్సర్గః

తతః రావణ నీతాయాః సీతాయాః పదం అన్వేష్టుం (హనుమాన్) శత్రుకర్షణః చారణాచరితే పథి (చరితుం)ఇయేష ||

వానరః దుష్కరం కర్మ నిష్ప్రతిద్వంద్వం చికీర్షన్ సముదగ్ర శిరో గ్రీవః అస్తి | (సః వానరః) గవాంపతి ఇవ బభౌ|అథ హనుమాన్ ధీరః మహాబలః వైడూర్య వర్ణేషు సలిల కల్పేషు శాద్వలేషు యథా సుఖం విచచార ||

ధీమాన్ (హనుమతః) ద్విజాన్ సుబహూన్ మృగాంశ్చ విత్రాశయన్ ప్రవృద్ధః పాదపాన్ ఉరసా హరన్ కేశరీ ఇవ (విచచార)||( సః గిరివర్యః ) స్వభావ విహితైః చిత్రైః నీల లోహిత మాంజిష్ట పత్రవర్ణైః సితాసితైః (చ) ధాతుభిః సమలంకృతం || (సః గిరివర్యః) కామరూపిభిః యక్ష కిన్నర గంధర్వైః పన్నగైః సపరిచ్ఛదైః అభీక్షణమ్ దైవకల్పైశ్చఆవిష్ఠం || స కపివరః నాగవరాయుతే తస్య గిరివరస్య హృదే తలే తిష్ఠన్ నాగః ఇవ అబభౌ||

సః సూర్యాయ మహేంద్రాయ పవనాయ స్వయంభువే భూతేభ్యః అంజలిం కృత్వా గమనే మతిం చకార ||ప్రాజ్ఙ్ముఖః ఆత్మయోనయే పవనాయ అంజలిం కృత్వా తతః దక్షిణః హనుమాన్ దక్షిణదిశం గంతుం వవృధేహి||

(యదా) ప్లవంగ ప్రవరైః దృష్టః - (తదా) ప్లవనే కృత నిశ్చయః హనుమాన్ రామవృధ్యర్థమ్ పర్వసు ( పర్వదినేషు) సముద్ర ఇవ వవృధే (యథా) || నిష్ప్రమాణ శరీరః సన్ అర్ణవమ్ (సాగరం) లిలింఘయిషు బాహుభ్యాం చరణాభ్యాం చ పర్వతమ్ పీడయామాస|| అచలశ్చాపి కపి పీడితః ముహూర్తమ్ చచాల | (తదా) పుష్పితాగ్రాణాం తరూణాం సర్వం పుష్పం అసాతయన్||శైలః పాదపముక్తేన సుగంధినా పుష్పౌఘేణ సంవృతః పుష్పమయో పర్వతః యథా బభౌ|| తేన ఉత్తమవీర్యేణ పీడితః సః పర్వతః మత్తః ద్విపః మదం ఇవ సలిలం సుశ్రావ||మహేంద్ర పర్వతః తేన బలినా పీడ్యమానః కాంచనాంచన రాజతీః రీతిః నిర్వర్తయామాస||

శైలః విశాలాః శిలాః సమనః శిలాః ముమోచ (యథా) మధ్యమేన అర్చిషా ధూమరాజీరివ అనలః జుష్టాః||గిరిణా సర్వతః పీడ్యమానాని గుహావిష్టాని భూతాని పీడ్యమానేన వికృతైః స్వరైః వినేదుః || శైలపీడా నిమిత్తజః సః మహాసత్త్వ సన్నాదః పృథివీన్ దిశశ్చ ఉపవనాని చ పూరయామాస||సర్పాః వ్యక్త స్వస్తిక లక్షణైః పృథుభిః శిరోభిః ఘోరం పావకం వమన్తః దశనైః శిలాః దదంశుః || తదా కుపితైః సవిషైః ( సర్పైః) దష్టా మహాశిలాః పావకోదదీప్తాః జజ్వలుః సహస్రధా బిబిధుః చ||తస్మిన్ పర్వతే జాతాని ఔషధజలాని నాగానాం శమితం విషం విషఘ్నాన్యపి న శేకుః ||

అయం గిరిః భూతైః భిద్యతే ఇతి మత్వా త్రస్తా తపస్వినః (తథైవ) స్త్రీగణైః సహ విధ్యాధరః తస్మాత్ ఉత్పేతుః||మహార్హాణి పాత్రాణి హైమ మాసవ భాజనం హిరన్మయాన్ కరకాంశ్చ హిత్వా || (విధ్యాధరాః) లేహ్యాన్ ఉచ్చావచాన్ భక్ష్యాన్ వివిధాని మాంసాని చ అర్షభాణి చర్మాణి కనకత్సరూన్ ఖడ్గాం చ హిత్వా (ఉత్పేతుః)|| విధ్యాధరాః క్షీబాః కృతకంఠగణాః రక్తాక్షాః పుష్కరాక్షః చ రక్తమాల్యాను లేపనః గగనం ప్రతిపేదిరే||
విస్మితాః సస్మితాః హారనూపూర కేయూర పారిహార్య ధరాః స్త్రియః రమణైః సహ ఆకాశే తస్థుః|| విధ్యాధర మహర్షయః సహితాః మహావిద్యాం దర్శయన్తః ఆకాశే తస్థుః వీక్షాంచక్రుశ్చ పర్వతమ్||

తదా ఋషీణాం భావితాత్మనాం చారణానాం సిద్ధానాం చ విమలే అమ్బరే స్థితానాం శబ్దం శుశ్రువుః||ఏషః పర్వత సంకాశః మారుతాత్మజః మహావేగః హనుమాన్ మకరాలయం సముద్రం తితీర్షతి|| రామార్థం వానరార్థం చ దుష్కరం కర్మ చికీర్షన్ సముద్రస్య దుష్ప్రాపం పరం పారం ప్రాప్తుం ఇచ్ఛతి||

తేషాం విధ్యాధరః తపస్వినాం వచః శ్రుత్వా పర్వతే అప్రమేయం తం వానరరర్షభం దద్రుశుః|| సుమహాన్ సః అచలోపమః రోమాణి దుధువే (తతః) తోయదః ఇవ సుమహానాదం ననాద || పక్షిరాజః ఉరగం ఇవ లోమభిః వృతం చితం లాంగూలం ఆనుపూర్యేణ ఉత్పతిష్యన్ విచిక్షేప|| ఆత్తవేగస్య తస్య పృష్ఠతః గరుడేన హ్రియమాణః మహోరగః ఇవ లాంగూలం అవిద్ధం|| కపిః మహాపరిఘసన్నిభౌ బాహుః సంస్తంభయామాస కట్యాం ససాద చరణౌ సంచుకోచ చ ||

వీర్యవాన్ శ్రీమాన్ హనుమాన్ భుజౌ తథైవ శిరోధరామ్ సంహృత్య సత్త్వం తథా తేజః ఆవివేశ|| ఊర్ధ్వం ప్రణిహితేక్షణః దూరాత్ ఆకాశం మార్గం అవలోకయన్ ప్రాణాన్ హృదయే రురోద||కపికుంజరః మహాబలః పద్భ్యాం దృఢం అవస్థానమ్ కర్ణౌ నికుంచ్య ఉత్పతిష్యన్ (కిం కరోతి?) వానరాన్ వానరశ్రేష్ఠం ఇదం వచనం అబ్రవీత్ ||

యథా రాఘవ నిర్ముక్తః శరః గచ్ఛేత్ తద్వత్ శ్వసన విక్రమః రావణపాలితామ్ లంకాం గమిష్యామి||(యది) లంకాయాం తాం జనకాత్మజం న ద్రక్ష్యామి అనేన వేగేనైవ హి సురాలయం గమిష్యామి || యది అకృత శ్రమః త్రిదివే సీతాం నద్రక్ష్యామి (తదా) రాక్షస రాజానం స రాక్షసం బద్ధ్వా ఆనయిష్యామి|| సర్వథా కృత కార్యః సహ సీతయా అహం ఏష్యామి | వా లంకాం స రావణమ్ సముత్పాట్య ఆనయిష్యామి || ఏవం ఉక్త్వా వానరాన్ వానరోత్తమః హనుమాన్ వేగవాన్ వేగేన అవిచారయన్ ఉత్పపాథ|| సః కపికుంజరః ఆత్మానం సుపర్ణమివ మేనే||

(యదా) తస్మిన్ వేగాత్ సముత్పతతి (తదా) సర్వాన్ నగరోహిణః విటపాన్ సంహృత్య సమంతతః సముత్పేతుః|| పుష్పశాలినః పాదపాన్ ఊరు వేగేన మత్తకోయష్టిమకాన్ ఉద్వహన్ సః విమలే అంబరే జగామ|| ఊరువేగోథ్థితాః వృక్షాః స్వబంధుం దీర్ఘమధ్వానం ప్రస్థితం బాంధవః ఇవ ముహూర్తమ్ అన్వయుః||ఊరువేగోన్మథితాః సాలాః అన్యే నగోత్తమాః మహీపతిం సైన్యా ఇవ తం హనూమంతం అనుజగ్ముః||

బహుభిః సుపుష్పితాగ్రైః పాదపైః అన్వితః కపిః హనుమాన్ పర్వతాకారః అద్భుత దర్శనః బభూవ||అథ సారవన్తః యే వృక్షాః వరుణాలయే పర్వతాః మహేన్ద్రస్య భయాత్ ఇవ లవణాంభసి న్యమజ్జన్||
నానా కుసుమైః సాంకుర కోరకైః కీర్ణః సః మేఘ సంకాశః కపిః ఖద్యోతైః పర్వతః ఇవ శుశుభే|| తస్య వేగేన విముక్తాః తే ద్రుమాః పుష్పాణి చ ముక్త్వా సలిలే అవశీర్యన్త యథా నివృత్తాః సుహృదా (ఇవ)||కపివాయుసమీరితం ద్రుమాణాం వివిధం విచిత్రం పుష్పం లఘుత్వే తత్ సాగరే అపతత్ || లఘుత్వేన ఉపపన్నం (పుష్పేణ) తత్ మహర్ణవః తారాచితం ఆకాశమివ ప్రభబౌ|| నానావర్ణేన (పుష్పేణ) పుష్పౌఘేణ అనుబద్ధేన సః వానరః ఆకాశే విద్యుత్‍గణ విభూషితః మేఘ ఇవ బభౌ||తస్య వేగ సమాధూతైః పుష్పైః తోయః అదృశ్యత (యథా..) ఉదితాభిః అభిరామాభిః తారాభిః అంబరం ఇవ|| సోర్మిమాలం మహార్ణవం ఆకాశం చ పిపాశుః పిబన్నివ సః మహాకపిః దదృశే|| తస్య ప్రశారితౌ అంబర గతౌ బాహుః పర్వతాగ్రాత్ వినిష్క్రాన్తౌ పంచాస్యః పన్నగః ఇవ దద్రుశాతే ||

వాయుమార్గానుసారిణః తస్య విద్యుత్ప్రభాకారే నయనే పర్వతస్థౌ అనలౌ ఇవ విప్రకాశేతే|| పింగాక్షముఖ్యస్య పింగే బృహతీ పరిమండలే చక్షుషీ ఉదితౌ చంద్ర సూర్యావివ సంప్రకాశేతే|| తస్య తామ్రం ముఖం తామ్రయా నాశికయా సంధ్యయా సమభిస్పృష్టం తత్ సూర్యమండలం యథా ఆబభౌ ||అంబరే వాయుపుత్రస్య ప్లవమానస్య లాంగూలమ్ ఉచ్ఛ్రితం శక్రధ్వజ ఇవశోభతే|| శుక్లదంష్ట్రః మహాప్రాజ్ఞః మహాన్ అనిలాత్మజః లాంగూల చక్రేణా పరివేషీవ భాస్కరః ఇవ వ్యరోచత|| సః మహాకపి అభితామ్రేణ స్ఫిగ్దేశేన దారితేన ఇవమహతా గైరిక ధాతునా గిరిః ఇవ రరాజ|| సాగరమ్ ప్లవమానస్య వానరసింహస్య కక్షాంతరగతః వాయుః జీమూతః ఇవ గర్జతి||ఉత్తరాన్తాత్ వినిఃస్రుతా సానుబన్ధాచ ఉల్కా ఖే యథా దృశ్యతే తథా నిపతతి||

పతత్పతంగ సంకాశః వ్యాయతః కపిః బధ్యమానయా కక్ష్యయా ప్రవృద్ధః మాతంగః ఇవ శుశుభే||తదా కపిః ఉపరిష్టాత్ శరీరేణ సాగరే అవగాఢయా ఛాయయా చ మారుతావిష్ట నౌరి ఇవ ఆసీత్|| సః మహాకపిః సముద్రస్య యం యం దేశం జగామ సః సః తస్య ఊరువేగేన సోన్మాదః ఇవ లక్ష్యతే||(యదా) సః మహావేగః కపిః పుప్లువే (తదా) సాగరస్య ఊర్మిజాలనాం శైలవర్షణామ్ ఉరసా అభిఘ్నన్|| బలవాన్ కపివాతస్య నిఃస్రుతః మేఘవాతః చ భీమ నిర్ఘోషం (చ) సాగరం భృశం కమ్పయామాసతుః ||(యదా) కపిశార్దూలః పుప్లువే (తదా) లవణాంభసి ఊర్మిజాలాని వికర్షన్ వికరన్నివ రోదసీ|| మహావేగః మహార్ణవే ఉద్ధతాన్ మేరుమందర సంకాశాన్ తరంగాన్ గణయన్ ఇవ సః అత్యక్రామత్ || తదా తస్య వేగ సముద్ధతమ్ సజలదమ్ జలం అంబరస్థమ్ ఆతతమ్ శారదాభ్రమివ విబభ్రాజ ||

తదా తిమినక్రఝుషాః కూర్మాః వస్త్రాపకర్షణేన శరీరిణాం శరీరాణీవ వివృతాః దృశ్యన్తే|| అథ వ్యోమ్ని ప్లవమానం తం సమీక్ష్య సాగరాలయాః భుజంగాః (తం) కపిశార్దూలం సుపర్ణః ఇతి మేనిరే || దశయోజన విస్తీర్ణా త్రింశత్ యోజనమ్ ఆయతా వానరసింహస్య ఛాయా జలే చారుతరా అభవత్||వాయుపుత్రానుగామినీ లవణాంభసి వితతా తస్య సా ఛాయా శ్వేతాభ్రఘనరాజీవ శుశుభే || మహాతేజః మహాకాయః సః మహాకపిః నిరాలంబే వాయుమార్గే పక్షవాన్ పర్వత ఇవ శుశుభే|| బలవాన్ అసౌ కపికుంజరః వేగేన యేన మార్గేణ యాతి తేన సహసా అర్ణవః ద్రోణీకృత ఇవ ( అదృస్యత్) హనుమాన్ మారుతో యథా మేఘజాలాని ప్రకర్షన్ పక్షి సంఘానామ్ ఆపాతే వ్రజన్ పక్షిరాజ ఇవ|| కపినా అకృష్యమాణాని పాణ్డురారుణ వర్ణాని నీలమాంజిష్ఠకాని మహాభ్రాణి చకాశిరే|| అభ్రజాలాని పునః పునః ప్రవిశన్ నిష్పతంశ్చ ప్రచ్ఛన్నశ్చప్రకాశశ్చ చన్ద్రమాఇవ లక్ష్యతే||తదా త్వరితం ప్లవమానం తం ప్లవంగం దృష్ట్వా దేవగంధర్వ దానవాః పుష్పవర్షాణి వవర్షుః||

తదా రామకార్యార్థం ప్లవంతం తం వానరోత్తమం సూర్యః న తతాప వాయుః చ శిషేవే || విహాయసా ప్లవమానం మహౌజసం ఋషయః ఏనం తుష్టువుః చ దేవ గంధర్వాః ప్రశంసంతో జగుః చ|| విగతక్లమమ్ కపివరమ్ ప్రేక్ష్య సహసా సర్వే నాగాః యక్షాః రక్షాంసి విబుధాః ఖగాః చ తుష్టువుః||ప్లవగశార్దూలే తస్మిన్ హనూమతి ప్లవమానే సాగరః ఇక్ష్వాకుకులమానార్థీ చిన్తయామాస||

యది అహం వానరేన్ద్రస్య హనూమతః సహాయ్యం న కరిష్యామి (తది) వివక్షతామ్ సర్వవాచ్యః భవిష్యామి||అహం ఇక్ష్వాకునాథేన సగరేణ వివర్ధితః | అయం ఇక్ష్వాకు సచివః చ అవసీదితుం న అర్హతి||యథా కపిః విశ్రమేత తథా మయా విధాతవ్యమ్| మయి విశ్రాన్తః సుఖేన అతిపతిష్యతి|| సముద్రః ఇతి సాధ్వీం మతిం కృత్వా అంభసి చ్ఛన్నం హిరణ్యనాభం గిరిసత్తమమ్ మైనాకం ఉవాచ||గిరిశ్రేష్ఠ త్వం ఇహ పాతాలతలవాసినాం అసుర సంఘానామ్ పరిఘః ఇవ దేవరాజ్ఞా సన్నివేశితః||

జాత వీర్యాణాం ఏషామ్ పునరేవ ఉత్పతిష్యతాం త్వం అప్రమేయస్య పాతాలస్య ద్వారం ఆవృత్య తిష్ఠసి||శైల తే తిర్యక్ ఊర్ధ్వం అధశ్చైవ వర్ధితుం శక్తిః (అస్తి) | తస్మాత్ గిరిసత్తమ త్వాం సంచోదయామి ఉత్తిష్ఠ ||
కపిశార్దూలః వీర్యవాన్ భీమకర్మా స ఏషః హనుమాన్ రామకార్యార్థం త్వాం ఉపరి ఏతి ఖమ్ ఆప్లుతః ||ఇక్ష్వాకుకులవర్తినః అస్య సాహ్యం మయా కార్యం | ఇక్ష్వాకవః మమపూజ్యాః హి | తవ పూజ్యతమాః|| అస్మాకం సాచివ్యం కురు | నః కార్యం కర్తవ్యం న అతిక్రమేత్| అకృతం కార్యం సతామ్ మన్యుమ్ ఉదీరయేత్||సలిలాత్ ఊర్ధ్వం ఉత్తిష్ఠ | అస్మాకమ్ అతిథిశ్చైవ ప్లవతామ్ వరః పూజ్యశ్చ| ఏషః కపిః త్వయి తిష్ఠన్తు|| చామీకర మహానాభ (త్వం) దేవగన్ధర్వ సేవితః | హనుమాన్ త్వయి విశ్రాన్తః తతః శేషం గమిష్యతి||కాకుత్స్థస్య అనృశంస్యం చ మైథిల్యాః వివాసనం చ ప్లవగేన్ద్రస్య శ్రమం చ సమీక్ష్య ఉత్థాతుం అర్హసి||

హిరణ్యనాభః మహాద్రుమలతాయుతః లవణాంభసః మైనాకః (ఏతత్) నిశమ్య జలాత్ తూర్ణమ్ ఉత్పపాత||తదా సః సాగర జలం భిత్వా యథా దీప్తరశ్మిః దివాకరః జలధరం భిత్వా (ఇవ) అభ్యుద్ధితః బభూవ|| ముహూర్తేన సాగరేణ నియోజితః సలిలావృతః సః మహాత్మ పర్వతః శృంగాణి దర్శయామాస||సః కిన్నరమహోరగైః అదిత్యోదయ సంకాశైః శాతకుంభమయైః శృంగైః అమ్బరం ఆలిఖద్భిః (దర్శయామాస)|| పర్వతస్య సముత్థితైః శృంగైః తప్తజామ్బూనదైః ఆకాశమ్ శస్త్ర సంకాశం కాంచన ప్రభం అభవత్|| స్వయంప్రభైః భ్రాజమానైః జాతరూపమయైః శృంగైః సః గిరిసత్తమః శత ఆదిత్య సంకాశః అభవత్||

లవణతోయస్య మధ్యే అసంగేణ ఉత్థితం అగ్రః స్థితం తం అయం విఘ్నః ఇతి నిశ్చితః ( తతః కింకుర్వన్?)||సః కపిః మహావేగః అత్యర్థమ్ ఉచ్ఛ్రితం తం ఉరసా మారుతః జీమూతమివ పాతయామాస||తేన కపినా తథా పాతితః స పర్వతోత్తమః తస్య కపేః వేగం బుద్ధ్వా జహర్ష చ ననంద చ||పర్వతః ప్రీతః హృష్టమానః మానుషం రూపం ధారయన్ ఆత్మనః శిఖరే సముపస్థితః ఆకాశే ఆకాశగతం తం వీరం కపింవాక్యం అబ్రవీత్||

వానరోత్తమం త్వం దుష్కరం కర్మ కృతవాన్ | మమశృంగేషు నిపత్య విశ్రమస్వ యథాసుఖమ్|| ఉదధిః రాఘవస్య కులే జాతైః పరివర్థితః | సః సాగరః రామహితే యుక్తం త్వాం ప్రత్యయర్చతి||'కృతే ప్రతి కర్తవ్యం(ఇతి) ఏషః సనాతనః ధర్మః| తత్ ప్రతికారార్థీ సః ( సాగరః) అయం త్వత్తః సమ్మానం అర్హతి|| అనేన ( సాగరేణ) త్వత్ నిమిత్తం బహుమానాత్ అహం ప్రచోదితః | కపిశార్దూల త్వం తిష్ఠ | మయి (శృంగేషు) విశ్రమ్య గమ్యతామ్||'శతం యోజనానాం సమాప్లుతః ఏష కపిః తవ సానుషు విశ్రాన్తః ప్రక్రమతామ్ ఇతి (సాగరేణ ప్రచోదితః)||హరిశ్రేష్ఠ తత్ ఇదం గంధవత్ స్వాదు బహు కందమూలం ఆసాద్య విశ్రాన్తః అనుగమిష్యసి ||

కపిముఖ్య త్రిషు లోకేషు ప్రఖ్యాతః మహాగుణపరిగ్రహః సంబంధః త్వయా అస్మాకమపి అస్తివై||మారుతాత్మజ కపికుంజరః వేగవన్తః ప్లవన్తః యే ప్లవగాః తేషామ్ ముఖ్యతమం త్వామ్ అహం మన్యే|| ధర్మం జిజ్ఞాసమానేన విజానతా ప్రాకృతః అపి అతిథిః పూజార్హః | త్వాదృశః మహాన్ కిం పునః కిల|| కపికుంజర త్వం దేవవరిష్ఠస్య మహాత్మనః | మారుతస్య పుత్రః హి | వేగేన తస్యైవ సాదృశః||
ధర్మజ్ఞ త్వయి పూజితే మారుతః పూజాం ప్రాప్నోతి | తస్మాత్ త్వం అపి మే పూజనీయః | అత్రకారణం చ శృణు||తాత ! పూర్వం కృతయుగే పర్వతాః పక్షిణః అభవన్ | తే గరుడానిలవేగః సర్వాః దిశాః జగ్ముః||
తతః తేషు ప్రయాతేషు సహర్షిభిః దేవ సంఘాః భూతాని చ తేషాం పతన శంకయా భయం జగ్ముః|| తతః క్రుద్ధః శతక్రతుః సహస్రాక్షః తత్ర తత్ర సహశ్రసః పర్వతానాం పక్షాన్ చిచ్ఛేద|| సః దేవరాట్ క్రుద్ధః వజ్రం ఉద్యమ్య మామ్ ఉపాగతః| తతః అహం మహాత్మనా శ్వసనేన సహసా క్షిప్తః|| ప్లవగోత్తమ గుప్తపక్షసమగ్రశ్చ అస్మిన్ లవణతోయే ప్రక్షిప్తః తవపిత్రా అభిరక్షితః||

కపిముఖ్య తతః మారుతః మమ మాన్యః హి | తతః అహం మానయామి | మే త్వయా సంబంధః మహాగుణః || మహాకపిః అస్మిన్ కార్యే ఏవం గతే త్వం ప్రీతమనాః సాగరస్యచ మమైవ చ ప్రీతిం కర్తుం అర్హసి||కపిసత్తమ శ్రమం మోక్ష్య పూజాం చ గృహాణ ప్రీతిం బహుమన్యస్వ| తవ దర్శనాత్ ప్రీతః అస్మి|| 'ఏవం ఉక్తః కపిశ్రేష్ఠః తం నగోత్తమం అబ్రవీత్ | ప్రీతః అస్మి| ఆతిథ్యం కృతం| ఏషః మన్యుః అపనీయతామ్||

మే కార్యకాలః త్వరతే | అహః చ అతివర్తతే | అన్తరే ఇహ న స్థాతవ్యం (ఇతి) మయా ప్రతిజ్ఞా దత్తాచ||వీర్యవాన్ హరిపుంగవః ఇతి ఉక్త్వా శైలం పాణీనా ఆలభ్య ఆకాశమ్ ఆవిశ్య ప్రహసన్నివ జగామ||

సః అనిలాత్మజః పర్వత సముద్రాభ్యాం బహుమానాత్ ఆవేక్షితః ఉపపన్నాభిః ఆశీర్భిః పూజితః చ||అథ శైలమహార్ణవౌ హిత్వా ( హనూమతః) ఊర్ధ్వం దూరం ఉత్ప్లుత్య విమలే అమ్బరే పితుః పన్థానం అస్థాయ జగామ|| వాయుసూనుః భూయశ్చ ఊర్ధ్వం గతిం ప్రాప్య తం గిరిం అవలోకయన్ నిరాలమ్బే విమలఏ అమ్బరే జగామ||హనుమతః తత్ ద్వితీయం సుదుష్కరం కర్మ దృష్ట్వా సర్వే సురాః సిద్ధాశ్చ పరమర్షయః ప్రశంసుః|| తత్రస్థాః దేవతాశ్చ సహస్రాక్షః వాసవస్చ కాంచనస్య తస్య సునాభస్య కర్మణా హృష్ఠాః అభవన్ ||ధీమాన్ శచీపతిః పర్వతశ్రేష్ఠం సునాభం పరితోషాత్ సగద్గదమ్ స్వయమేవ వచనమ్ ఉవాచ||

హిరణ్యనాభ శైలేంద్ర తే భృశమ్ పరితుష్ఠః అస్మి | సౌమ్య తే అభయం ప్రయచ్ఛామి| యథాసుఖం తిష్ఠ||శతయోజనమ్ క్రమతః భయే సతి నిర్భయస్య విక్రాన్తస్య తే హనుమతః సుమహత్ సాహ్యం కృతం|| 'ఏష హరిః దాశరథేః రామస్య పితాయైవ యాతి తస్యత్వయా కుర్వతా సత్ క్రియామ్ దృఢః తోషితః అస్మి||తతః పర్వతోత్తమః దేవతానాం పతిం శతక్రతుం పరితుష్ఠం దృష్ట్వా విపులం ప్రహర్షం ఆగమత్||తదా దత్తవరః సః శైలః అవస్థితః బభూవ| హనుమాంశ్చ ముహూర్తేన సాగరం వ్యతిచక్రామ||

'తతః దేవాః గంధర్వాః సహ సిద్ధాః పరమర్ష్యయః చ సూర్యసంకాశం నాగమాతరం సురసాం అబ్రువన్ ||అయం శ్రీమాన్ హనుమాన్ నామ వాతాత్మజః సాగరోపరి ప్లవతే | తస్య త్వం ముహూర్తం విఘ్నం ఆచర || సుఘోరం పర్వత ఉపమమ్ రాక్షస రూపం ఆస్థాయ దంష్త్రాకరాళం పింగాక్షం వక్త్రం నభః సమం కృత్వా ( విఘ్నం ఆచర) || అస్య బలం భూయః పరాక్రమః చ జ్ఞాతుం ఇచ్ఛామహే | ఉపాయేన త్వాం విజేష్యతి వా విషాదం గమిష్యతి (జ్ఞాతుం ఇచ్ఛామహే)|| ఏవం దైవతైః అభిసత్కృతా ఉక్తా తు సా దేవీ సముద్ర మధ్యే రాక్షసం వపుః భిభ్రతీ || (తదా) ప్లవమానం హనూమంతం ఆవృత్య (తత్) సర్వస్య చ భయావహం వికృతం చ విరూపం ఇదం ఆహ||

(హే) వానరర్షభ ఈశ్వరైః త్వం మమభక్షః ప్రదిష్టః | అహం త్వాం భక్షయిష్యామి | ఇదం మమ ఆననమ్ ప్రవిశ || సురసయా ఏవం ఉక్తః వానరర్షభః ప్రహృష్టవదనః ప్రాంజలిః శ్రీమాన్ ఇదం వచనం అబ్రవీత్|| రామః నామ దాశరథిః భ్రాతా లక్ష్మణేన సహ భార్యయా వైదేహ్యా చాపి దండకావనమ్ ప్రవిష్ఠః ||రాక్షసైః బద్ధవైరస్య తస్య అన్యకార్యవిషక్తస్య భార్యా యశస్వినీ సీతా రావణేన అపహృతా|| 'అహం తస్యాః దూతః సకాశమ్ రామశాసనాత్ గమిష్యే | (హే) విషయవాసిని రామస్య సాహ్యం కర్తుం అర్హసి||అథవా మైథిలీం అక్లిష్టకారిణం రామం చ దృష్ట్వా తే వక్త్రం ఆగమిష్యామి | సత్యం తే ప్రతిశ్రుణోమి || 'హనుమతా ఏవం ఉక్తా కామరూపిణి సురసా అబ్రవీత్ కశ్చిత్ నాతివర్తేత ఏషః మమ వరః ||నాగమాతా సురసా హనూమతః బలం జిజ్ఞాసమానా వై నాగమాతా సురసా ప్రయాన్తం తం సముద్వీక్ష్య (ఇదమ్) వాక్యం అబ్రవీత్ ||

వానరోత్తమ అద్య మే వదనం సత్వరా ప్రవిశ్య గంతవ్యమ్ | ఏషః వరః పురా మే ధాత్రే దత్తః ఇతి||సా విపులం వక్త్రం వ్యాదాయ మారుతేః పురః స్థితః| సురసయా ఏవం ఉక్తః వానరః క్రుద్ధః (అభవత్)|| (సః వానరః) వై వక్త్రం యేన మామ్ విషహిష్యసే (తత్) కురు (ఇతి) అబ్రవీత్|| ఇతి ఉక్త్వా క్రుద్ధా హనుమాన్ దశయోజనమ్ ఆయతా దశయోజన విస్తారః బభూవ || మేఘసంకాశం దశయోజనమాయతం తం దృష్ట్వా సురసా చ ఆస్యం వింశద్యోజనం ఆయతమ్ చకార ||

తతః హనుమాంస్తు ( హనుమాన్ అపి) క్రుద్ధః త్రింశద్యోజనం ఆయతః(అభవత్)| సురసా తథావక్త్రం చత్వారింశం ఉచ్ఛ్రితమ్ చకార||హనుమాన్ వీరః పంచాసద్యోజన ఉచ్ఛ్రితః బభూవ | (తదా) సురసా వక్త్రం షష్టియోజనం ఆయతం చకార||తథైవ వీరః హనుమాన్ తథైవ సప్తతీ యోజనమ్ ఉచ్ఛ్రితః| సురసా వక్త్రం అశీతీ యోజనం ఆయతమ్||అచలప్రఖ్యో హనుమాన్ నవతీ యోజనం ఉఛ్ఛ్రితః| (తదా) సురసా వక్త్రం శతయోజనం ఆయతమ్|| సుబుద్ధిమాన్ వాయుపుత్త్రః సురసయా వ్యాదితం దీర్ఘజిహ్వం సుఘోరం తం ఆస్యం దృష్ట్వా ఆత్మనః కాయం అంగుష్టమాత్రకః బభూవ ||శ్రీమాన్ మహాబలః సః ఆశు తద్వక్రం అభిపత్య నిపత్య చ అన్తరిక్షే స్థితః ఇదం వచనమ్ అబ్రవీత్||

దాక్షాయణి తే వక్త్రం ప్రవిష్టః అస్మి హి | తే వరః సత్యం ఆసీత్ | తే నమః అస్తు | (అహం) యత్రవైదేహీ (తత్ర) గమిష్యే||రాహుముఖాత్ చంద్రం ఇవ వదనాత్ ముక్తం తం వానరం దృష్ట్వా సురసా దేవీ స్వేన రూపేణ అబ్రవీత్||

హరిశ్రేష్ఠ సౌమ్య యథాసుఖం అర్థ్యసిద్ధ్యై గచ్ఛ |వైదేహీం రాఘవేణ సమానయ||తత్ హనుమతః ( హనుమతస్య) తృతీయం సుదుష్కరమ్ కర్మ దృష్ట్వా తదా సాధు సాధు ఇతి ( సర్వాణి) భూతాని హనుమతః ప్రశశంసుః||

వేగేన గరుడోపమః సః అనాధృష్యమ్ వరుణాలయం సాగరం అభ్యేత్య ఆకాశం ఆవిశ్య జగామ||వారిదారాభిః సేవితే పతగైశ్చ నిషేవితే కైశికాచార్యైః చరితే ఇరావత నిషేవితే (వాయుమార్గే హనుమాన్ జగామ)|| సింహకుంజర శార్దూల పతగ ఉరగ వాహనైః సంపత్భిః విమలైః సమలంకృతే విమానైః (చరితే మార్గే హనుమాన్ జగామ)||వజ్రాశనిసమాఘాతైః పావకైః కృతపుణ్యైః స్వర్గజిద్భిః మహాభాగైః ఉపశోభితే (చరితే మార్గే హనుమాన్ జగామ)|| అత్యర్థం అలంకృతే హవ్యం వహతా చిత్రభానునా సేవితే గ్రహనక్షత్ర చన్ద్రార్కతారాగణవిభూషితే ( ఆకాశ మార్గే హనుమాన్ జగామ)||మహర్షి గణ గన్ధర్వ నాగ యక్ష సమాకులే వివిక్తే విమలే విశ్వే విశ్వావసు నిషేవితే (మార్గే హనుమాన్ జగామ) || దేవరాజ గజాక్రాన్తే చంద్రసూర్యపథే శివే జీవలోకస్య బ్రహ్మ నిర్మితే వితతే వితానే (మార్గే హనుమాన్ జగామ) || వరైః వీరైః విద్యాధరగణైః బహుశః సేవితే వాయుమార్గే మారుతిః గరుత్మానివ జగామ||

హనుమాన్ మారుతాత్మజః సర్వత్ర ప్రదృశ్యమానః నిరాలంబం లంబపక్షః అద్రిరాట్ ఇవ భేజే|| ప్లవమానం తం దృష్ట్వా సింహికా నామా రాక్షసీ ప్రవృద్ధా కామరూపిణీ చిన్తయామాస|| చిరస్య ఇదం మహత్ సత్త్వమ్ మే వశమ్ ఆగతమ్ దీర్ఘస్య కాలస్య అద్య అహమ్ ఆశితా భవిష్యామి||(సింహికా) ఇతి మనసా సంచిత్య అస్య (కపిస్య) ఛాయామ్ సమాక్షిపత్ | ఛాయాయామ్ గృహ్యమాణాయామ్ వానరః చింతయామాస|| సాగరే మహానౌరివ ప్రతిలోమేన వాతేన సహసా పంగూకృత మానః సమాక్షిప్తః అస్మి||తతః (హనుమాన్) తిర్యక్ ఊర్ధ్వమ్ అథశ్చైవ వీక్షమాణః లవణాంభసి ఉత్థితమ్ మహత్ సత్త్వం దదర్శ||

'మారుతిః తత్ వికృతాననమ్ దృష్ట్వా చింతయామాస | కపిరాజేన కథితమ్ అద్భుతదర్శనం మహావీర్యం ఛాయాగ్రాహీ మహావీర్యం తత్ సత్త్వం ఇదం అత్ర న సంశయః న ||మతిమాన్ స కపిః తామ్ అర్థతత్త్వేన సింహికామ్ బుద్ధ్వా మహాకాయః ప్రావృషి వలాహకః ఇవ వ్యవర్థత || (సా సింహికా) పాతాళాంతర సన్నిభం వక్త్రం ప్రసారయామాస | ఘనరాజీవ గర్జన్తీ వానరం సమభిద్రవత్ ||తతః మేధావీ మహాకపిః తస్యాః వివృతమ్ కాయమాత్రం సుమహత్ ముఖమ్ మర్మాణి చ సః దదర్శ||

మహాబలః వజ్రసంహననః సః కపిః ఆత్మానమ్ ముహుః సంక్షిప్త్య తస్యాః వివృతే వక్త్రే నిష్పపాత||సిద్ధ చారణాః తస్యాః ఆస్యే నిమజ్జంతం పర్వణి రాహునా గ్రస్యమానం పూర్ణం చంద్ర యథా దదృశు|| తతః వానరః తీక్ష్ణైః నఖైః తస్యాః మర్మాణి ఉత్కృత్య మనః సంపాతవిక్రమః వేగేన ఉత్పపాత||ఆత్మవాన్ సః కపి ప్రవరః తామ్ దృష్ట్వా చ ధృత్యా చ దాక్షిణ్యేన నిపాత్య పునః వేగాత్ వవృధే|| సా హనుమతా హ్రుహ్రుత్ విధురా వానరేణ ఆసు హతాం అమ్బసి పపాత|పతితామ్ తాం వీక్ష్య ఆకాశచారీణి భూతాని ప్లవగోత్తమమ్ ఊచుః||ప్లవతాం వరఃఅద్య త్వయా మహత్ సత్త్వం హతమ్| భీమమ్ కర్మ కృతమ్| (తవ) అభిప్రేతమ్ అర్థమ్ అరిష్టమ్ సాధయ |

వానరేంద్ర యస్య ధృతిః దృష్టిః మతిః దాక్ష్యం ఏతాని చత్వారి తవ యథా సః కర్మసు న సీదతి||పూజ్యః సః కపిః తైః సమ్భావితః ప్రతిపన్నప్రయోజనః ఆకాశం ఆవిశ్య పన్నగాశనవత్ జగామ|| '( హనుమాన్) శతస్య యోజనానామ్ అన్తే ప్రాపభూయిష్ఠ పారః సర్వతః ప్రతిలోకయన్ వనరాజిమ్ దదర్శ||శాఖామృగ శ్రేష్ఠః పతన్నేన వివిధద్రుమభూషితం ద్వీపం మలయోపవనాని చ దదర్శ||

సాగరం సాగరానూపం సాగరానూపజాన్ ద్రుమాన్ సాగరస్య పత్నీనాం (నదీనాం) ముఖాన్యపి విలోకయన్ సః మహామేఘసంకాశం ఆకాశం నిరుంధత మివ ఆత్మవాన్ సమీక్ష్య (హనుమాన్) మతిం చకార|| మమ కాయవృద్ధిం ప్రవేగం చ దృష్ట్వైవ రాక్షసాః మయి కౌతూహలమ్ కుర్యుః ఇతి మహాకపిః మేనే||తతః తత్ మహీధర సన్నిభమ్ తత్ శరీరం సంక్షిప్య వీతమోహః ఆత్మవానివ పునః ప్రకృతిం ఆపెదె|| హనుమాన్ తత్ రూపం అతిసంక్షిప్య బలివీర్యహరః హరిః త్రీన్ క్రమాన్ విక్రమ్య ఇవ ప్రకృతౌ స్థితః ||

చారునానావిధరూపధారీ పరైః అశక్యః సః పరం సముద్రతీరమ్ సమాసాద్య సమీక్షితాత్మా ప్రతిపన్నరూపః సమవేక్షితార్థః|| తతః మహాత్రికూటప్రతిమః సః మహాత్మా లమ్బస్య గిరేః విచిత్రకూటే సమృద్ధే సకేతకోద్దాలకనాలికేరే ప్రతిమౌ నిపపాత కూటే|| తతః సముద్రతీరం సంప్రాప్య కపిః తు తస్మిన్ పర్వతే నిపపాత మృగద్విజాన్ వ్యధయన్ రూపం విధూయ గిరివర్యమూర్ధ్ని (సః) లంకాం సమీక్ష్య ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే ప్రథమస్సర్గః||

||ओम् तत् सत्||

 

 

 

 

 

|| Om tat sat ||